Godine koje su pojeli skakavci III tom – XXXXV deo

Godine koje su pojeli skakavci III tom – XXXXV deo 

Copyright © 2013 ovog izdanja LAGUNA, Copyright © 1991 Borislav Pekić 

Uspomene iz zatvora ili antropopeja (1948-1954) 
Rani dani ili inicijacija 
Tamnička heraldika i zakoni robijaške zemlje 

„Cilj kazne nije samo kažnjavanje krivca nego i prevaspitanje osuđenog u duhu odanosti otadžbini, radne discipline i časnog odnosa prema državnim i društvenim odnosima, osposobljavanje osuđenog za uslove zajedničkog života i učvršćivanje onih crta njegovog karaktera koje će ga zadržati od daljih vršenja krivičnih dela. Pri tome se mora voditi računa da se osuđeniku ne pričinjavaju fizičke patnje, niti unižava njegovo ljudsko dostojanstvo.” (Iz osnovnih načela kaznene politike SFRJ)

Kriminalne klase u sremskoj mitrovici Ako se klasifikacija vrši po Krivičnom zakoniku, iz godine 1946, pretežan broj mitrovčana osuđen je bio za razne vidove stvarne i izmišljene kolaboracije s okupatorom, ili zbog učešća u građanskom ratu na pobeđenoj strani. Bili su to manje odgovorni pripadnici nižih ešalona Nedićeve administracije i njenih pridružnih organizacija, članovi Srpske državne straže i Ljotićevog dobrovoljačkog korpusa (koji su izmakli sumarnom rešenju kod Bleiburga).

Zatim učesnici, pomagači i simpatizeri Ravnogorskog pokreta generala Mihailovića i drugih četničkih formacija ili ljudi za to optuženi. Sledili su ih inostrani, mahom anglo-američki špijuni – ruski su se sunčali na Golom otoku – špijuni domaće proizvodnje, jer su se pravi jamačno trampili, među kojima je dosta bilo onih koji su neprijatelju poveravali ono što su u našim novinama čitali. Tek onda građani zatvoreni po raznim antidržavnim osnovama, od kojih je imovina jedna od najpopularnijih.
Pri kraju serije „političkih kriminalaca” dolazili su brojni pripadnici posleratnih antikomunističkih organizacija, mahom mlađa „nepoštena inteligencija” – „poštena” je, u međuvremenu, naprednim umom ukrašavala povorke manuelnih radničko-seljačkih masa – studenti i gimnazijalci. Njihovi profesori im nisu pravili društvo. (Neko je morao ostati da pazi na školski dućan.)

Stariji građani od ugleda uglavnom su otplaćivali predratne klasne i političke animozitete ili udovoljavali tekućim propagandnim potrebama vlasti. Na samom kraju „izdajničke” kolone behu ljudi okrivljeni za neprijateljsku propagandu, poranila deca budućeg paragrafa 133, čije je polje, budući zakonom strogo i jasno neoivičeno, praktično bilo beskonačno: sejači alarmantnih vesti od kojih je većina bila istinita, samo nepoželjna, i „humoristi”, veseljaci koji prepričavahu domaće erivanske viceve i behu osuđivani po utvrđenom cenovniku za svaki.


Drugu grupu, malo veću, koja je rasla kako je zemlja privredno cvetala, činili su špekulanti, defraudanti, ekonomski saboteri, ili prosto nesrećnici koji nisu mogli držati korak s ekonomskom nebulozom utopijskog ô-ruk socijalizma. Među njima je bilo i nekoliko akademski na zapadu opremljenih mozgova, koji su našli za pametno da nekome u kafani objasne zašto se taj korak ne može držati sve dok se, uistinu, ne korača, nego se jareći skače.

Treću su robijašku vreću punile obične građanske krivice, među kojima je, po nacionalnoj tradiciji, lopovluk bio ispred ubistva, a ubistvo iz osvete, nehata ili u pijanstvu ispred smišljenog. Tek su petu, poslednju, najmanju ali i najprobraniju grupu zatvorenika, sačinjavali elitni profesionalni kriminalci, zbog kojih se, u načelu, tamnice i prave. U posebnu su grupu spadali seljaci, sumarno suđeni zbog sabotaže zadružnog pokreta i otkupa, navodnog (i nenavodnog) skrivanja zemljoradničkih viškova.